РЭЛІШ З МАНГА З КАЛЯНДРАЙ
-2 сярэдніх манга, дробна парэзаных
-1 чырвоны перац чылі, вычышчаны ад насення і парэзаны дробна
-30 г (пучок) каляндры, дробна парэзанай
-2 лайма, толькі сок
Злучыць усе інгрэдыенты. Перад тым, як падаваць. заправіць чорным перцам. Вельмі смачны соус, які можна падаваць на закуску перад абедам у індыйскім стылі з парачкай тонкіх аладак pappadom.
КАГО БАЯЛІСЯ Ў КАЛЯДЫ, АБО ШТО ТАКОЕ "СТРАШНЫЯ ВЕЧАРЫ"?
Каляды - гэта два тыдні свят, якія пачынаюцца з Каляд Хрыстовых і сканчаюцца Вадохрышчам. Першы тыдзень, з Каляднай Куцьці, завецца "святымі вечарамі", а другі, да 19 студзеня - "страшнымі вечарамі". Па стараславянскіх павер'ях, у гэты час асабліва моцная сувязь з замагільным мірам, у гэты час варажылі, судзілі па прыметах аб надвор'і. "Святыя вечары" атрымалі свой назоў дзякуючы забароне працаваць на працягу каляд. У гэты вясёлы тыдзень рабіліся калядаванні, гульні з пераапранутымі і гулянні. А вось у "страшныя вечары" людзі імкнуліся наогул не выходзіць з хаты. Справа ў тым, што па паданнях, у дні, калі пачынае дадавацца цеплыня і святло, нячыстая сіла асабліва злуецца і робіць поскудзі. Да таго ж, верылі, што Госпад выпускае з пекла і рая душы нябожчыкаў, цешачыся нараджэнню Сына. Таму другі тыдзень каляд часам зваўся нават "д'ябальскім", "паганым". Прыйшоўшы на зямлю, душы продкаў прыходзяць у свае былыя хаты, да сваякоў, а пасля Вадохрышча зноў вяртаюцца ў замагільны мір. Па павер'ях, калі падчас каляднай вячэры паглядзець з сенцаў у хату праз дзвярную шчыліну, можна ўбачыць апошняга памерлага сваяка, які сядзіць за сталом разам з жывымі. Нездарма для прыйшэўшых духаў рыхтавалі адмысловы хлеб, куцьцю, бліны і пакідалі ўсё гэта на ноч. Дарэчы, лічылася, што менавіта з-за таго, што душы прыходзяць у наш мір, калядныя варожбы дакладна паказваюць будучыню. Нашы далёкія продкі лічылі, што падчас "страшных вечароў" нельга штосьці рабіць, не перахрысціўшыся, нават выглядаць з акна. Бо за дзвярамі можа хавацца ліхаманка - худая, сляпая, бязрукая істота, якое напускае на таго, хто выйшаў з хаты прастуду і іншыя хваробы. Ліхаманка нават можа пракрасціся ў хату, і тады непрыемнасцяў на ўвесь год будзе! Абараніцца ад гэтага страшнага паскуддзя дапамагала бабуля-павітуха, якая прыходзіць на світанку, мые прытоўк сумессю з солі, попелы і вугля, і выцірае ручніком. Мужчыны, дарэчы сказаць, не павінны былі прысутнічаць пры гэтым абрадзе, т. як. пры іх магло нічога не атрымацца. Баяліся нашы продкі і ведзьмаў, якія вярталіся з шабасу і маглі задаіць кароў да смерці. Каб зберагчыся ад бяды, людзі ўмацоўвалі над варотамі жывёльнага двара падпаленую свечку. Асцерагаліся жыхары вёсак і так званага агністага змея. Гэта злы дух, які лётае па паветры і свеціцца чырвоным агнём. Самае страшнае тое, што ён можа спусціцца па печкавай трубе ў хату і прыняць аблічча маладога прыгожага хлопца. Дзяўчыне, якая закахаецца ў яго, прыйдзецца вельмі цяжка: зачаруе ён яе сваімі заляцаннямі так, што без яго ёй і жыць-то не жадаецца. Але ад агністага змея можна было пазбавіцца - на загнет насыпалі снег, і нячысты гінуў ад яго, калі зноў апускаўся ў хату па трубе. Толькі ў цёмныя калядныя вечары маглі з'яўляцца святочніцы - выродлівыя істоты, пакрытыя валасамі, з велізарнымі пазногцямі. Яны пасяляюцца у нежылых памяшканнях і могуць напасці на чалавека і зраніць яго сваімі доўгімі вострымі пазногцямі. "Адкупіцца" ад іх можна толькі ўпрыгожваннямі, гэта іх слабасць, процістаяць якой святочніцы не ў сілах. У калядныя вечары можа сустрэцца і Бука, пачварная істота, якая прыстае з хітрым пытаннем. Калі адгадаў, злы дух знікне, а калі не, усё жыццё прыйдзецца мучыцца, думаючы над адказам. Асабліва небяспечнымі ў "страшныя вечары" становяцца і лясуны. Важна сачыць за прамовай, каб выпадкова не сказаць: "Каб яго лясун панёс!". Нячыстая сіла чакаць сябе не прымусіць і імгненнем выканае ў сэрцах вымаўленыя словы, і потым ужо нідзе не знойдзеш невінаватага чалавека. Не дрэмлюць каляднымі начамі і прывіды. Яны могуць завесці чалавека на могільнік, у балота, турбуюць яго сваім выццём і грукатам ланцугоў, палохаюць, раптам з'явіўшыся з печы. Але сустракаюцца сярод прывідаў і добрыя: яны могуць дапамагчы знайсці скарб і зберагчыся ад падкопаў злых духаў. Калі верыць адной з старадаўніх легенд, нябачныя прывіды адвялі варажбітак- дзяўчын ад небяспечнага месца, паклікаўшы іх матчынымі галасамі, а на "нядобрым" месцы пазней утварылася багна. Напярэдадне Вадохрышчы праводзіўся абрад "провадаў каляд": у двары хаты стралялі ў неба, скакалі на конях уздоўж села і з крыкамі білі венікамі па кутах і платам. Па завяршэнні абраду прысуджалі: "Ідзі ўжо, калядка, з Богам, а праз год зноў прыходзь!".