РЭЛІШ З БАКЛАЖАНАМІ
-алей аліўкавы - 6 ст. л.
-віно чырвонае - 60 мл
-сок цытрынавы - 3 ст. л.
-алей сланечнікавы - 3 г. л.
-перац салодкі - 6 шт.
-цукар - 1 г. л.
-баклажаны - 4 шт.
-часнык - 4 зубчыка
-перац “Чылі” - 2 шт.
-цыбуля рэпчатая - 1 шт.
1. Бяром 2 ст. лыжкі аліўкавага алею і змазваем ім салодкі перац, баклажаны і ставім іх у папярэдне нагрэтую да 200 градусаў духоўку, і запякаем на працягу 30 хвілін. Калі гародніна астыне, выдаляем скурку, насенне і з мякаці рыхтуем пюрэ.
2. На 4 ст. лыжках аліўкавага алею, на працягу 3 хвілін, абсмажваем дробнарубленыя цыбуліну і часнык, затым дадаем сечаны чырвоны перац “Чылі” і падрыхтаванае гародніннае пюрэ, усё запраўляем цукрам, уліваем сок цытрыны і чырвонае віно.
3. Гатовы соус раскладваем па чыстых слоіках і ставім, у папярэдне нагрэтую да 200 градусаў духоўку, на 10 хвілін. Затым наліваем у кожны слоік па 1 г. л алею і шчыльна зашпунтоўваем.
"СТРАШНЫЯ " ВАРОЖБЫ.
"Страшныя" варожбы - самыя небяспечныя з усіх калядных варожб. Адным з чыннікаў небяспекі гэтых варожб з'яўляецца іх прымеркаваннасць да найболей стыхійнага перыяду Каляд - "страшным" вечарам (з 1 па 5 студзеня), калі канчаўся стары год, і пачынаўся новы. Менавіта тым часам, які характарызуецца хаатычнасцю, хісткасцю і няўстойлівасцю ўсяго новага падчас яго фармавання (прасторы, лёсаў), адмысловую ўладу, па народных уяўленнях, атрымлівала нячыстая сіла. Некаторыя "страшныя" варожбы здзяйсняліся і ў Водахрышча апоўдні падчас абедні: гэты момант быў апошняй мяжой дзеяння нячыстай сілы. Іншым чыннікам небяспекі шматлікіх "страшных" варожб была неабходнасць уступа ў непасрэдны кантакт з тагасветным светам, падчас якога для варожачых узнікала пагроза з боку нячыстай сілы быць зацягнутым на "той" свет. Для "страшных" варожб выбіраліся месцы, дзе жыло ці магло з'яўляцца паскуддзе: лазня, восець, скрыжаванне дарог, палонка на рацэ, царкоўны дзядзінец (цэрквы нярэдка знаходзіліся ў некаторым аддаленні ад жылых хат і нават каля могілак). Такая варажба магла здзяйсняцца і ў хаце, але пры гэтым не павінна было быць нікога, акрамя варожачага. "Страшныя" варожбы маглі быць і групавымі, і адзінкавымі, але, як правіла, іх удзельнікамі былі дзяўчаты, дасягнуўшыя шлюбнага ўзросту. Яны варажылі і пра лёс на будучы год у цэлым, і пра свой наканаваны. Прычым асаблівасцю самых "страшных" варожб было тое, што дзяўчына магла максімальна сапраўды ўбачыць выяву пэўнага чалавека, свайго жаніха, якім падчас абраду абгортвалася, па павер'ях, нячыстая сіла. У групавых варожбах у палонкі ці на скрыжаванні дарог дзяўчат суправаджала пажылая дасведчаная жанчына, якая тлумачыла, што трэба рабіць. У яе функцыі падчас абраду ўваходзіла выкліканне нячыстай сілы ("Адступіцеся, анёлы! Прыступіцеся, д'яблы!" ці "Збірайцеся, усе чэрці, вялікія і маленькія, з усіх азёр і балот і распавядзіце, як год пражыве (імя)" і абарона варожачых: паложанае па правілах варажбы зачэрчыванне і расчэрчыванне ўдзельнікаў дзейства і імправізацыйныя меры ў крытычных сітуацыях, пагражаючых жыццю дзяўчат. Большасць варожб на скрыжаванні, каля палонкі ці цэрквы былі заснаваны на слуханні. Звон званка, вясёлы спеў убаку ці спеў "Ісаіе радуйся" з царквы прадвесцілі шлюб у новым годзе. Па брэху сабакі, які таксама абяцае вяселле, можна было вызначыць, далёка ці блізка дзяўчына выйдзе замуж, з якога боку чакаць жаніха, які ў наканаванага нораў і якога ён узросту (зласлівы, хрыплы брэх - жаніх будзе злосны, стары; а незлобны, звонкі брэх - жаніх добры, малады). Гук пацалунку прадвесціў для дзяўчыны страту гонару, а стукат сякеры, бразганне дошак ці спеў "Са святымі спачын" - смерць. На слуханне таксама заснавана варажба ў жытніцы: калі варожачая пачуе шум перасыпаючагася збожжа, то будзе жыць багата; калі ж у жытніцы будзе ціха, дзяўчыну чакае беднае жыццё. Адной са "страшных" варожб у лазні ці каля восеці, злучана са зваротам адпаведна да банніка ці гуменніка (нячыстыга духа, гаспадара гэтых будынкаў), заснавана на тактыльных адчуваннях: калі дзяўчыну па той ці іншай аголенай частцы цела пагладзяць голай рукой, быць ёй замужам за бедняком; касматай рукой крануць - за багатага выйдзе; а калі ніхто не кране - "сядзець у дзеўках" яшчэ год. Самыя "страшныя", але адначасова і самыя дакладныя варожбы заснаваны на выглядванні, бо глядзельнае ўспрыманне з'яўляецца дамінантным у арыентацыі чалавека ў атачальным яго свеце, а падчас варажбы яно з вычарпальнай поўнасцю дапамагае пазнаць наканаванага, за бачнай выявай якога стаіць тагасветная сіла. Найболей небяспечныя гэтыя варожбы і таму, што дзяўчына застаецца сам-насам з нячыстай сілай. Па большай частцы выглядванне ажыццяўляецца з дапамогай прадметаў і аб'ектаў, якія валодаюць эфектам адлюстравання: люстэркі (адно ці два), вада ў студні ці ў палонцы. У апошніх выпадках варожачая, зазіраючы ў ваду, пакрываецца абрусам, сімвалізуючым мяжу паміж тагасветным і "гэтым" светам; так што варожачая падчас абраду ў сутнасці знаходзіцца ў межах "іншага" свету, адкуль павінна з'явіцца выява яе будучага мужа. Варожбы з люстэркам, якое з'яўляецца, па народных уяўленнях, адным з каналаў сувязі з тагасветным светам, маглі вырабляцца на скрыжаванні дарог, у лазні, пад варотамі (становяцца паміж варотных слупоў тварам да вуліцы, паміж ног ставяць люстэрка так, каб у ім адлюстроўвалася вуліца, і, нахілячыся ўніз галавой, глядзяць у люстэрка), у хаце каля печы (адно люстэрка кладуць на прыпечак - месца паміж вусцем печы і пляцоўкай для топкі, - другое прасоўваюць рукой у трубу праз люхт - прыстасаванне, што зачыняе адтуліну ў трубе печы над топкай, - туды ж прасоўваюць галаву і глядзяць у люстэрка на прыпечку) ці ў стала, у падполлі (шклянку з вадой ставяць на люстэрка і глядзяць у яго праз ваду). Найболей распаўсюджанай варажбой з люстэркам з'яўляецца абрад запрашэння наканаванага на вячэру ў лазні ці нежылым пакою. Дзяўчына падрыхтоўвае два прыбора (нажы і відэльцы ніколі не бяруць, бо ў гэтым выпадку нячысты зарэжа ці заколе варожачую), ставіць свечкі і, гледзячы ў люстэрка на адлюстраванне акна за левым плячом, запрашае жаніха павячэраць. У некаторых мясцовых традыцыях ставілі два люстэркі - адно насупраць другога, і глядзелі ў калідор, які ўтвараецца з дапамогай люстэркаў, адкуль павінна была паўстаць выява наканаванага. Асаблівасцю ўсіх варожб з выглядваннем жаніха з'яўляецца тое, што яго твар паказваецца ў тым выпадку, калі гэта незнаёмы чалавек; калі ж знаёмы - то можна ўбачыць толькі патыліцу. Нячысты ў выяве жаніха можа здацца і без люстэрка: у Вадохрышча, калі ўсе сямейнікі сыходзяць на водахрышча, дзяўчына пачынае месці падлогу; кожны раз, узмахнуўшы венікам направа, яна прамаўляе малітву, а ўзмахнуўшы налева, лаецца са згадваннем паскуддзя. Затым пасярэдзіне падлогі вуглём праводзіцца рыса, і дзяўчына, устаўшы направа, у прастору, адмеценаю з малітвай, заклікае "наканаванага-ражанага". Тварам да твару перад варожачай павінен з'явіцца нячысты ў выяве жаніха і спыніцца на процілеглым, левым, боку. У "страшных" варожбах больш, чым у іншых, вынікала выконваць меры засцярогі. Адпраўляючыся на скрыжаванне ці да палонкі, варожачыя бралі з сабой для зачэрчывання металічныя прадметы (нож, чапялу, вілкі, качаргу і г.д.), бо метал, па народных уяўленнях, валодаў магічнай ахоўнай сілай. Для прадухілення небяспекі пры з'яўленні нячыстай сілы з люстэрка дзяўчына магла ўзяць пеўня і ў крытычны момант здушыць птушку, каб тая заспявала, а бачанне знікла. Па чынніку адмысловай небяспекі "страшных" варожб іх здзяйснялі далёка не ўсе, а толькі адважныя і рашучыя дзяўчаты. Гэтыя варожбы, самыя напружаныя псіхалагічна, з'яўляліся і найболей яркімі і запамінальнымі. Таму значная колькасць аповядаў пра іх захавалася ў такім фальклорным жанры, як былічкі. Матэрыял падрыхтавала Мадлеўская Алена Львоўна Крыніца: http://www.ethnomuseum.ru/section62/2092/2 088/3975.htm