ЭСЭНЦЫЯ
Эсэнцыя - гэта рэчыва, выпрацоўваемае раслінай, а эфірным маслам яно становіцца толькі пасля дыстыляцыі. На працягу гэтага працэсу пад уздзеяннем высокай тэмпературы, кантакту з парай і паветрам у эсэнцыі адбываюцца вызначаныя хімічныя змены, але яны не пагаршаюць яе тэрапеўтычных уласцівасцяў, а ў нейкім сэнсе нават узмацняюць іх. Эсэнцыя выпрацоўваецца раслінай у адмысловых сакраторных клетках. Гэтыя клеткі могуць знаходзіцца ў лісці, кары ці іншых частках расліны. Эсэнцыя можа захоўвацца ў той жа клетцы, у якой яна сінтэзавалася, ці ў адмысловых торбах ці каналах. Гэтыя клеткі знаходзяцца блізка да паверхні лісця, і, калі лісце парваць, з іх вылучаецца эсэнцыя з характэрным пахам. У іншых раслін каналы, дзе захоўваецца эсэнцыя, знаходзяцца ў драбнюткіх валасінках на паверхні лісця. Гэтыя расліны выпускаюць духмяную эсэнцыю, нават калі проста закрануць ліст.
У некаторых раслін эсэнцыя ўтрымоўваецца ў каналах, размешчаных у кудзелістых частках драўніны ці кары. У гэтым выпадку здабываць яе значна цяжэй, паколькі перш матэрыял трэба добра здрабніць. У пладах цытрусавых эсэнцыя ўтрымоўваецца ў адносна вялікіх торбах, змешчаных у лупіне, і яе вельмі лёгка выняць пасродкам ціску. Калі раздушыць лупіну апельсіна і паднесці да яе падпаленую запалку, можна ўбачыць, што алейная эсэнцыя будзе гарэць на працягу некалькіх секунд. Колькасць эсэнцыі, якая змяшчаецца ў расліне, залежыць ад яе віду, і гэтым часта тлумачыцца істотная розніца ў коштах на эфірныя маслы. Колькасць эсэнцыі ў асобнай расліне таксама ў вялікай ступені залежыць ад умоў вырастання (глеба, вільготнасць, колькасць святла і г. д.) і ад пары года, таму час для збору раслін трэба выбіраць старанна, каб ураджай быў максімальным.
Эсэнцыі раслін маюць вельмі складаны хімічны склад. Выкарыстоўваючы энергію, атрыманую ад сонечнага святла, расліны камбінуюць хімічныя элементы, змешчаныя ў паветры, глебе і вадзе, такія, як вуглярод, кісларод і вадарод, і з атамаў гэтых элементаў будуюць сотні розных араматычных малекул. Гэтыя малекулы згрупаваны ў восем асноўных катэгорый: кіслоты, спірты, альдэгіды, кетоны, складаныя эфіры, фенолы, сесквітэрпены і тэрпены. Хоць большасць гэтых элементаў можна выявіць у шматлікіх эсэнцыях, у кожнай расліне ўтрымоўваецца унікальная камбінацыя араматычных малекул, дзякуючы якой расліна мае свой непаўторны водар і тэрапеўтычныя ўласцівасці. У пошуках "актыўнага інгрэдыента", здольнага уздзейнічаць на той ці іншы сімптом захворвання, у хімічных лабараторыях вылучаюць асобныя складнікі расліннай эсэнцыі. Але асобны элемент ці элемент, сінтэзаваны ў лабараторыі, ніколі не будзе аказваць такое ж эфектыўнае і бяспечнае ўздзеянне, як у натуральным выглядзе і ў спалучэнні з іншымі малекуламі расліны.
Камбінацыя малекул дзейнічае па-сінэргетычнаму, гэта значыць іх сукупнае дзеянне перавышае эфект, аказваемы кожнай асобнай малекулай, і, акрамя таго, прадухіляе непажаданыя пабочныя эфекты. Нават калі эсэнцыя ўтрымоўвае 80 ці 90% малекул аднаго тыпу, у ёй прысутнічаюць дзясяткі іншых элементаў, некаторыя толькі ў выглядзе слядоў, і яны рэгулююць эфект асноўнага кампанента. Лічыцца, што гэта з'яўляецца чыннікам, з прычыны якой у ароматэрапіі і пры лячэнні лекавай травой так рэдка бываюць пабочныя эфекты. Эсэнцыі выкарыстоўваюцца для араматызацыі ласункаў, дражджавога і бездражджавога цеста, печыва, бісквітаў, узбітых слівак, розных крэмаў, глазураў, напаўняльнікаў, марозіва.
Эсэнцыі фруктовыя і лікерныя.
Пад гэтай назвай у тэхніцы вядомы рознага роду сумесі са складаных эфіраў (гл.), якія пераймаюць пах у разнастайнай садавіны, кветак і раслін і ўжывальныя ў кандытарскіх, лікерных і парфюмрных (збольшага) вытворчасцях.
